Konkubinat (związek nieformalny, wolny związek, związek partnerski), definiowany jest wówczas, gdy dwójka osób (także tej samej płci) pozostaje ze sobą we wspólnym pożyciu analogicznie do małżeństwa, tyle, że pozbawionego legalnego węzła prawnego. Oznacza to istnienie ogniska domowego charakteryzującego się duchową, fizyczną i ekonomiczną więzią(zob. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 31.03.1988 r. sygn. I KR 50/88; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23.02.2007 r., sygn. I ACa 590/06). Idąc dalej tokiem orzecznictwa (np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23.12.2014 r., sygn. I ACa 638/14), konkubinat traktowany jest jako rodzina, tj. nie można ograniczać rodziny jedynie do małżonka, wstępnych, zstępnych i powinowatych. Pojęcie to należy ujmować szerzej, skoro konkubinat był związkiem wieloletnim, w ramach którego były zaspokajane zarówno potrzeby materialne, jak i emocjonalne konkubentów, aspiracje do samorealizacji i poczucia bezpieczeństwa, to trudno byłoby twierdzić, że związek ten nie jest rodziną w rozumieniu art. 446 §4 k.c.

Pojawiają się jednak problemy podatkowe przy rozliczeniach partnerów. Zarówno gdy wspólnie inwestują, jak i dzielą się majątkiem przy rozstaniu.

Wspólne życie i wspólne wydatki na ten cel – choćby były ponoszone z majątku tylko jednego z partnerów – nie powinny rodzić podatkowych komplikacji. Te pojawią się jednak, gdy dojdzie do tworzenia oszczędności z majątku partnera. W sytuacji, gdy konkubenci nie będą w stanie przedstawić dowodów na spożytkowanie przekazywanych środków finansowych na wspólnie ponoszone koszty utrzymania, a z okoliczności faktycznych będzie wynikać, że jedno z nich finansuje potrzeby osobiste drugiego partnera, to wówczas kwoty przekazywane przez jednego konkubenta na rzecz drugiego należy uznać za bezpłatne świadczenia traktowane tak jak darowizny na gruncie ustawy o podatku od spadków i darowizn (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11.03.2016 r., sygn. II FSK 102/14).

Co ze zwrotem nakładów poniesionych przez partnera w sytuacji rozstania? Sądy Cywilne stoją na straży takich sytuacji z ukłonem w stronę partnera, który np.: inwestował w majątek, który formalnie nie jest jego własnością (tj. koszty remontu, napraw itd.). Uznają, że może on żądać zwrotu odpowiednio udokumentowanych kosztów (np. wyrok Sądu Rejonowego w Ciechanowie z dnia 31.05.2017 r., sygn. I C 1189/15). Podobnie jest w przypadku kredytu, gdy partner dokonywał również spłat rat kredytu zaciągniętego przez konkubenta (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6.11.2013 r., sygn. I ACa 957/13). Nasuwa się jednak pytanie, czy taki zwrot nakładów stanowi przychód opodatkowany podatkiem dochodowym? Zwrot kosztów poniesionych nakładów, to kwota, która nie stanowi przysporzenia majątkowego a tym samym nie powstaje z tego tytułu przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym (zob. interpretacja MF z 9.07.2014 r., IPPB1/415-519/14-5/EC oraz interpretacja MF z 24.08.2016 r., ITPB2/4511-530/16/TJ ).